ÖZET

Dünyada hem de ülkemizde önemli bir toplum sağlığı problemi olan kronik böbrek yetmezliği (KBY), böbrek işlevlerinin geriye dönüşsüz kaybı sonucunda ortaya çıkan ve beraberinde pek çok organ ve sistemin etkilendiği bir tablodur. Hemodiyaliz (HD) tedavisi, başarılı böbrek transplantasyonu yapılmadıkça yaşamın sonuna kadar uygulanması gereken ve yaşam süresinin uzamasını sağlayan bir tedavi olmasının yanı sıra tedaviden kaynaklı biyolojik, psikolojik, sosyal ve ekonomik sorunların da ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Biyolojik boyutuyla ilgili sıklıkla yaşanan sorunlardan yorgunluk, bireyin günlük yaşam aktivitelerini olumsuz etkileyerek yaşam kalitesini düşürmektedir. Yorgunluk, karşı konulamayan bir tükenme duygusu olarak tanımlanmakta ve daha çok atık maddelerin birikmesi, kas güçsüzlüğü, inflamatuar süreç, sıvı-elektrolit dengesizliği, anemi gibi durumlarda ortaya çıkmaktadır. KBY ya da HD tedavisine bağlı olarak ortaya çıkan yorgunluğun kontrolünün sağlanmasında farmakolojik ve bütünleşik tedavi yöntemlerinin nitelikli ve kapsamlı bir hemşirelik bakımı ile birleştirilmesi önemlidir. Yorgunluğun giderilmesi ya da hafifletilmesine yönelik yapılan farmakolojik tedavide sıklıkla anemiye ve depresyona yönelik ilaçlar verilirken, bütünleşik tedavide ise günlük aktiviteleri programlama, bireye yardımcı olma, egzersiz, relaksasyon, yoga, akupresör, hipnoz, refleksoloji, aromaterapi ve masajdan yararlanılmaktadır. Bu araştırmada, HD alan hastaların deneyimlediği yorgunluk üzerine etkili, bütünleşik tedavi yöntemleri hakkında bilgi verilmesi amaçlanmıştır.