ÖZET

Yeni patojenik viral suşların ortaya çıkması küresel sağlık için sürekli bir tehdit oluşturmaktadır. En son yeni koronavirüs-2019 (COVİD-19), bunun en iyi bilinen örneğidir. Şiddetli akut solunum yolu enfeksiyonu-koronavirüs-19 virüsünün neden olduğu COVİD-19 hızla dünyaya yayılmıştır. Bu salgına karşı ilaç ve aşı çalışmalarının gerçekleştirilmesi ve potansiyel aşı adaylarının hızlı bir şekilde tanımlanması oldukça önemlidir. Sağlıklı yetişkinlerde aday aşıların, hayvan modellerindeki aşı çalışmalarına paralel olarak doğru şekilde değerlendirilmesi ve üretim kapasitesinin büyütülmesi, insan denekler için minimum risk ve hızlandırılmış COVİD-19 aşı çalışmalarına fayda sağlayacaktır. Bu derlemenin amacı, aşı geliştirme stratejileri, aşı gelişim aşamaları, faz çalışmaları ile COVİD-19’u önlemeye yönelik geliştirilen aday aşı çalışmalarının güçlükleri, üretim aşamaları ve mevcut durumları hakkında bilgi vererek analiz edilebilmelerine katkı sunmaktır.