ÖZET

Başka endikasyonlar için ruhsatlandırılmış birçok ilaç ve aşı araştırmaları, Koronavirüs Hastalığı-19 (COVİD-19) ile savaşta tüm dünyada klinik olarak denenmektedir. COVİD-19’a yol açan ağır akut solunum yolu yetersizliği sendromu, transmembranal proteaz serin 2 (TMPRSS2) tarafından hazırlandıktan sonra, hücrelere giriş için fonksiyonel reseptör olarak anjiyotensin dönüştürücü enzim 2’yi (ACE-2) kullanır. En fazla ACE-2 eksprese edilen hücreler; alveoler tip 2 pnömositlerdir. Gelecekteki tedavilerin potansiyel hedefleri, ekstrasellüler ortam bileşenleri olarak; viral S-glikoprotein, TMPRSS2 ve ACE-2 enzimlerinin inhibisyonu olarak ön plana çıkmaktadır. İleride karşılaşılabilecek benzer pandemiler göz önüne alındığında, enfeksiyonların profilaksisi veya tedavisinde farmakoekonomik kriterler ve etkililik açısından en uygun olarak, ACE-2 ve/veya TMPRSS2 blokajının faydalı olabileceği düşünülmektedir. ACE-2 inhibitörlerinin substrat bazlı tasarım ve sentezleri yaklaşık yirmi yıl önce tanımlanmış olmasına rağmen, renin anjiyotensin sistemi aktivasyonu veya inhibisyonunun ve özellikle de ACE-2 ile ilgili şimdiye kadar elde edilen veriler oldukça yetersizdir. Bu tip salgınlara ilişkin öncelik; uygun aşı tasarlanması ve geliştirilmesi olmakla beraber, bu ve benzer virüslerin yüksek mutasyon kapasiteleri sebebiyle, her salgın için yeni aşı geliştirilmesi gerekliliği aşikardır. Gelecekte ortaya çıkması muhtemel pandemiler için, virüsün hedef hücreye girişini sağlayan dikensi çıkıntıların (spike) bağlandığı ACE-2 ve TMPRSS2 enzimlerini özgün şekilde bloke eden ve özellikle ekstrasellüler ortamda etki göstererek, virüsün hücre içerisine girişini önleyebilecek de novo ilaçların geliştirilmesi gereklidir.